ABŞ NATO-nu tərk edərsə...

Bakı:

13°C

67%

8m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Analitik / ABŞ NATO-nu tərk edərsə...

ABŞ NATO-nu tərk edərsə...

04.03.2025 [09:12]

Qərb yarımkürəsində vəziyyət gün keçdikcə dəyişir. Çətinlik təkcə Avropa qitəsindəki ayrı-ayrı dövlətlərin deyil, bu ölkələri öz çətiri altına alıb təhlükəsizliyini təmin edən NATO-nun gələcək fəaliyyətində də özünü büruzə verir. İstər ABŞ-Ukrayna, istər ABŞ-Aİ, istərsə də ABŞ-Rusiya münasibətlərində son proseslər Şimali Atlantika Alyansında da vəziyyətin əvvəlki kimi olmayacağından xəbər verir. İkinci Dünya müharibəsindən sonra əsası qoyulan və bu günə qədər davam edən vahid regional təhlükəsizlik sisteminin tarixə qovuşmaq ehtimalı güclənir. Artıq bu istiqamətdə qığılcımlar görünür. Eyni zamanda yaxın gələcəkdə Avropa məkanında ciddi təlatümlərin də baş verəcəyinin şahidi ola bilərik.

Senatorun çağırışı

Qeyd edək ki, Konqresdə bəzi respublikaçı senatorlar ABŞ-ın NATO-nu tərk etməsi ilə bağlı çağırışlar edirlər. Yuta ştatından olan senator Mayk Li öz “X” sosial şəbəkəsində ABŞ-ın NATO-dan çıxmasının zəruriliyini qeyd edib. Mayk Li, həmçinin “The American Conservative” jurnalı üçün yazdığı məqaləsində bildirib ki, alyansdakı Qərb ölkələri Ukraynaya hərbi personal göndərərsə, ABŞ NATO-dan çıxmalıdır: “Əgər müttəfiq qüvvələrin çəkmələri Ukrayna torpağına toxunarsa, biz NATO-dan tamamilə çıxmalıyıq,” - deyə Amerikalı senator vurğulayıb ki, Avropanın ABŞ-ı “nüvə eskalasiyası riskinə” itələməyə haqqı yoxdur və Birləşmiş Ştatlar alyansda özünün əsas milli maraqlarına uyğun hərəkət etməlidir. O xatırladıb ki, nüvə silahı olan düşmənin sərhədlərinin yaxınlığında alyansın genişlənməsi təhlükəli oyundur.

ABŞ prezidentinin xüsusi tapşırıqlar üzrə nümayəndəsi Riçard Qrenellin öz sosial şəbəkə hesabında senatorun çağırışına qoşulub və Avropa ölkələrinin NATO-ya kifayət qədər töhfə vermədiyini əsas gətirərək ABŞ-ın alyansın üzvlüyündən çıxmasının vaxtının çatdığını yazıb.

Xatırladaq ki, Prezident Tramp da birinci hakimiyyəti dövründə, o cümlədən 2024-cü ildə prezident seçkiləri kampaniyasındakı çıxışlarında dəfələrlə NATO-nun müdafiəsinə ən çox maliyyə xərcini ABŞ-ın çəkdiyini və Avropa ölkələrinin alyansa dəstəyinin yetərli olmadığını bildirirdi - o, açıq şəkildə bəyan edirdi ki, bu, onu NATO ilə bağlı sərt siyasət yürütməyə vadar edəcək.

Bu arada “Washington Post” qəzeti müəyyən mənbələrə istinadən məlumat verib ki, Tramp 20 min Amerika əsgərinin Avropadan çıxarılmasına göstəriş verə bilər.

NATO-dakı xərc bölgüsü

ABŞ hər il NATO-ya ÜDM-in 3,5 faizini, yəni 750 milyard dollar civarında vəsait xərcləyir. Amma Avropa ölkələrinin NATO-nun müdafiəsinə xərclərində ciddi fərqlər var. Polşa ÜDM-in 3.9 %, Yunanıstan ÜDM-in 3.2 %, Latviya və Estoniya ÜDM-nun 3%, Litva 2.5% və 2.99% arası, Almaniya, Fransa, Britaniya, Çexiya, Slovakiya, Macarıstan, Rumıniya, Bolqarıstan, Niderland və Skandinaviya ölkələri ÜDM-nun 2% və 2.49 % arası, İspaniya, Portuqaliya, İtaliya və Belçika ÜDM-nun 2 %-dən aşağı vəsait xərcləyir.

Ukrayna amili

Trampın NATO-ya mənfi münasibət sərgiləməsinin digər əsas səbəbi Ukrayna amilidir. Politoloq Tural İsmayılov “Yeni Azərbaycan” qəzetinə şərhində qeyd edib ki, Aİ-nin Ukrayna siyasəti Vaşinqtonu qəzəbləndirir: “Avropa ölkələri Ukraynada müharibənin davam etməsində maraqlıdırlar. Məhz buna görə də onlar Ukraynaya hərbi və maliyyə yardımlarını davam etdirirlər. Tramp isə bunu məqbul hesab etmir. Tramp hesab edir ki, Aİ-nin Ukraynanı Rusiya ilə müharibənin davam etməsinə sövq etməsi kökündən yalnışdır. Əslinə baxanda, Ağ Evin rəhbəri öz mövqeyində haqlıdır. Ona görə ki, hazırda, eləcə də yaxın gələcəkdə Ukraynanın rus qoşunlarını öz ərazisindən tamamilə çıxarmaq perspektivi yoxdur. Aİ-nin bu məsələdə təkid etməsi Trampın NATO-ya münasibətinin dəyişməsinə səbəb olub”.

NATO dağıla bilər?

Tramp administrasiyasının NATO ilə bağlı mövqeyi, o cümlədən respublikaçı senatorların bəyanatları Avropada çox ciddi narahatlıq yaradıb. Siyasi texnoloqların qənaətinə görə, bu günə qədər özlərinin və böyük bir məkanın təhlükəsizliyinin təminatını ABŞ-a həvalə edən Avropa ölkələri Trampın gələcək addımlarından qorxu keçirirlər və indidən özünümüdafiə haqqında düşünməyə başlayıblar. Belə demək mümkünsə, Avropada NATO-nun dağılması kabusu dolaşır. Sözsüz ki, ABŞ-ın NATO-nun üzvlüyündən çıxması ciddi təlatümlərə səbəb olacaq: Birincisi, ABŞ öz qoşunlarını Avropadan çıxaracaq və məkanda bütün hərbi bazalarının fəaliyyətinə xitam verəcək. Vaşinqton əsasən Sakit okean, Arktika və Afrikada öz hərbi-strateji və hərbi-siyasi mövqeyini möhkəmləndirəcək. İkincisi, Şimali Atlantik-Avropa təhlükəsizlik konsepsiyası öz aktuallığını itirəcək. Bu konsepsiyanın əsasının qoyulmasında, onun təməl prinsiplərinin müəyyən edilməsində məhz ABŞ əhəmiyyətli rol oynayıb. Üçüncüsü, istər “Soyuq müharibə”, istərsə də son otuz illik dövrdə NATO-nun hərbi-müdafiə, hərbi-təhlükəsizlik və hərbi təchizatının təmin olunmasında və inkişafında, xüsusilə Avropada xarici təhlükələrin qarşısının alınmasında və NATO-nun Atlantik okeanı və Arktikada qlobal güc mərkəzinə çevrilməsində birbaşa ABŞ cavabdehlik daşıyıb. Nə Kanada, nə də Qərbi Avropa ölkələri NATO-nu bu imkanlarla təmin etmək iqtidarında deyil. ABŞ-ın meydanda olmayacağı təqdirdə NATO bütün bu imkanlardan məhrum olacaq. Dördüncüsü, Kanada və Qərbi Avropa, hətta Avropa ölkələri arasında NATO-da söz sahibi olmaq uğrunda ciddi mübarizə başlayacaq. Şübhəsiz ki, onlar heç bir ortaq məxrəcə gələ bilməyəcəklər. Belə olan halda ABŞ-ın ardınca digər ölkələr də NATO-nu tərk edəcək. Nəhayət, Avropa ölkələri məcbur qalıb öz hərbi-təhlükəsizlik təşkilatını yaradacaqlar. Bütün bunlar isə NATO-nun faktiki olaraq dağılması anlamına gəlir.

Yunis ABDULLAYEV

Paylaş:

Baxılıb: 165 dəfə