ABŞ defolt qarşısında...

Ana səhifə / Arxiv / ABŞ defolt qarşısında...

ABŞ defolt qarşısında...

18.05.2023 [11:40]

Dünya iqtisadiyyatını nə gözləyir?

Nicat Dilqəmli

Cari ilin əvvəlindən etibarən dünyanın ən iri, supergüc dövlətlərindən biri olan Amerika Birləşmiş Ştatlarının (ABŞ) defolt təhlükəsi ilə üz-üzə olması ilə bağlı məlumatlar səngimək bilmir. Bugünlərdə Amerika iqtisadiyyatının defolt təhlükəsi ilə üz-üzə olması ilə bağlı xəbərlər yenidən dünya mediasının gündəmini zəbt edib. Bu barədə məlumatı ABŞ-nin maliyyə naziri Canet Yellen bildirib. Yellenin sözlərinə görə, Birləşmiş Ştatlarda defolt iyunun 1-də baş verə bilər: “Konqres borc tavanını dərhal qaldırmalıdır. Xəzinədarlıq departamenti, çox güman ki, iyunun 1-də artıq hökumətin bütün öhdəliklərinə cavab verə bilməyəcək”. Müraciət ilk növbədə Konqresin Nümayəndələr Palatasının spikeri respublikaçı Kevin Makkartiyə göndərilib. Daha əvvəl ABŞ Prezidenti Cozef Bayden Konqres liderləri ilə görüşmüş, dövlət borcunun tavanının artırılması məsələsi gündəmdə olsa da, tərəflər razılığa gələ bilməmişdi.

Defolt nədir?

Defolt (Default) - borclar üzrə faiz və ya əsas məbləğin ödənilməsinə dair öhdəliyin yerinə yetirilməsi imkanının olmamasıdır. Bu zaman iqtisadi subyekt tərəfindən pul və borc öhdəliklərindən qismən, yaxud tam imtina edilir. Adətən, ağır maliyyə böhranları səbəbindən iqtisadi subyektlər, xüsusilə dövlət defolta əl atır. Aşağı inkişaf səviyyəli ölkələr fiskal imkanların məhdudluğu üzündən daxili borc öhdəlikli maliyyə alətlərinin geri alınmasından, eləcə də xarici borc öhdəliklərindən qismən, yaxud tam imtina etmiş olur ki, bu da dövlət borcunun defoltu adlanır. Defoltun texniki, korporativ, suveren kimi növləri fərqləndirilir.

Dünyanın ən böyük iqtisadiyyatı olan ABŞ öz tarixində ilk dəfə defolt riski ilə 2021-ci ilin payızında üzləşib. Həmin dövrdə Konqresin Nümayəndələr Palatası hökumətin borclanmasına dair həddin götürülməsi üzrə qanun layihəsinin lehinə səs verib (219-un 212-ə səs çoxluğu ilə). Bu və digər tədbirlər ABŞ-nin öz maliyyə öhdəliklərini vaxtında yerinə yetirə bilməsi üçün 2022-ci ilin dekabrına qədər hər hansı yuxarı hədd olmadan əlavə borc cəlb etməsinə imkan yaradıb. Ümumiyyətlə, ABŞ Konqresi 1960-cı ildən bəri 78 dəfə borc limitinin götürülməsinə dair qanun layihələri qəbul edib. Sonuncu belə hal 2019-cu ildə baş verib. Ən dramatik vəziyyətlərdən biri isə 2011-ci ildə yaranıb və “Standard&Poors” reytinq agentliyi tarixdə ilk dəfə ABŞ-nin kredit reytinqini aşağı salıb.

Hazırda ABŞ-də dövlət borcunun yuxarı tavanının artırılması ilə bağlı müzakirələr davam etməkdədir. Mayın 11-də prezident Cozef Baydenin tavanın artırılması nəticəsində yarana biləcək vəziyyət haqqında öz fikirlərini səsləndirməsi də təsadüfi deyil. ABŞ lideri bildirib ki, Konqres borc tavanının artırılması ilə bağlı razılığa gələ bilməsə, ABŞ-ın defoltu bütün dünyada iqtisadi problemlərə gətirib çıxaracaq: “Əgər borcumuzu yerinə yetirməsək, bütün dünyada problemlər olacaq. Amerikanın etibarlı tərəfdaş kimi zəhmətlə qazandığı reputasiyasının qorunması ilə bağlı çoxlu müzakirələr gedir”. Ağ Ev rəhbəri deyib ki, defolt ABŞ iqtisadiyyatı, həm də dünya üçün çox risklidir: “İndi tənəzzülə imkan vermək, milyonlarla iş yerini, ABŞ-ın dünya səhnəsindəki statusunu riskə atmaq vaxtı deyil”.

Bəs hazırkı vəziyyət nədən xəbər verir? Defolt təhlükəsi ilə üz-üzə olan ABŞ iqtisadiyyatını qarşıda nə gözləyir? Proseslərin gedişatı nə ilə nəticələnə bilər?

ABŞ iqtisadiyyatının üzləşdiyi hazırkı vəziyyətin yarada biləcəyi nəticələr, proseslərin dünya iqtisadiyyatına təsirləri və bu kimi digər bir çox məsələlər barədə fikirlərini “Yeni Azərbaycan” qəzeti ilə bölüşən iqtisadçı ekspert Eldəniz Əmirov qəzetimizə açıqlamasında ABŞ-də pul kütləsinin azalmasının iqtisadi sahədə aktiv olan subyektlər üçün, eyni zamanda, ABŞ-nin özü üçün gözlənilən olduğunu bildirib. Ekspertin sözlərinə görə, bu, məqsədli şəkildə edilir: “Burada məqsəd inflyasiyanı cilovlamaqdır. ABŞ-də pul kütləsinin azalması əslində, istər banklar, istərsə də, ümumilikdə, maliyyə sistemi üçün ciddi təhdid hesab edilməməlidir. Bunu cilovlamaq, idarə etmək ABŞ üçün daha asandır. Pul əskinaslarının çap olunaraq dövriyyəyə buraxılması və lazımi formada idarə edilməsi, kontrolda saxlanılması, yəni, artırılma tendensiyası o kütlənin yığılmasından daha asandır. Bu baxımdan, ABŞ-də banklar üçün hansısa bir kütləvi problemin olmasını, müflisolmanın baş verməsini gözləmirəm”.

Paylaş:

Baxılıb: 244 dəfə