Çörəyi “təndir”dən çıxanlar
19.08.2023 [14:16]
M.BAYRAMLI
Əcdadlarımızdan bizə miras qalan təndirə çörək yapmaq ənənəsi bu gün də yaşamaqdadır. Orta əsrlərdən bəri əksər həyətlərdə rast gəlinir. Yeraltı və yerüstü təndirlərin “döymə”, “badlı”, “şirəli” və “kərpic” növləri mövcuddur. Təndirdə çörəklə yanaşı, lavaşlar, müxtəlif yeməklər də hazırlanır.
Əsasən Yaxın Şərq, Orta Asiya və Qafqaz xalqları arasında geniş yayılmış təndirin tarixi Neolit dövründən başlayır. Alimlər “təndir” sözünun şumerlərə məxsus olduğunu deyirlər. Kəsik silindiri xatırladan təndiri tarixən Azərbaycanda yerüstü və yeraltı qurğu şəklində hazırlayırdılar. Ağız diametri 55, ortasının diametri 80, hündürlüyü isə 100-130 sm-dir. Alt tərəfindən hava çəkmək üçün kiçik bir yer də var ki, ona “külfə” deyilir. Təndirin qurulması üçün sarı torpaq, qəzil, saman, at qılı və s. gilli torpaqdan yoğrulmuş palçığa qarışdırılır. Bu palçıqlar tikə-tikə kəsilərək üst-üstə qoyulur. Təndirin dairəsi yuxarıya getdikcə kiçilir. Xüsusi ölçü-biçiyə diqqət etdikdən sonra divarlarının quruması üçün bir neçə gün içərisində saman yandırılır. Təndirin çatlamaması, ovulmaması üçün onu üstüörtülü yerdə, çox vaxt sal daşların üstünə qoyulur. Beləliklə, təndir nəmdən və yağışdan qorunur.
Quruduqdan sonra əvvəlcə təndirin içinə az-az təzək qoyub yandırılır. Təndirin badı, yəni, divarının çatlamaması üçün yanacaq tədricən artırılır. İstiyə davamlılığı tam yəqinləşdirəndən sonra orada çörək bişirmək olar.
Təndirdə çörək bişirərkən qola qolçaq geyilir ki, təndirin istisi əli-qolu yandırmasın. Əl ilə kündəni yayıb lazımi formaya salınır, üzünə küncüd, yumurta və qatıq vuraraq təndirə yapılır. Təndirin yanında bir qab su qoyulur ki, kündə təndirə yapışmadıqda əli suya batırıb yenidən yapsınlar. Çörəyin yanmasının qarşısını almaq üçün bəzən onun üzərinə təmiz su da çilənir. Bişmiş çörəkləri sulayıb süfrə üstünə sərirlər. Adətə görə təndirdən təzə çıxan çörəyə bıçaq vurmaq olmaz, mütləq əllə kəsilməlidir.
Təndir həm də xeyir-bərəkət rəmzi hesab edilir. Ta qədimdə təndirə çörək yapılan gün həmin həyət-bacada sevinc, şadlıq olarmış. Təndirdən təzə çıxmış çörəyin ətri ətrafa yayıldığı üçün yoldan ötən mütləq çağırılıb qonaq edilər, qonum-qonşuya çörək payı göndərilərmiş.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Xəbər lenti
25 Sentyabr 23:45
Xəbər lenti
25 Sentyabr 19:57
Xəbər lenti
25 Sentyabr 19:28
Xəbər lenti
25 Sentyabr 18:55
Xəbər lenti
25 Sentyabr 18:53
Xəbər lenti
25 Sentyabr 18:44
Siyasət
25 Sentyabr 18:03
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:53
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:20
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:17
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:09
Siyasət
25 Sentyabr 17:07
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:06
Siyasət
25 Sentyabr 17:05
Xəbər lenti
25 Sentyabr 17:04
Gündəm
25 Sentyabr 17:01
Xəbər lenti
25 Sentyabr 16:41
Xəbər lenti
25 Sentyabr 16:35
Gündəm
25 Sentyabr 16:33
Xəbər lenti
25 Sentyabr 16:17
Xəbər lenti
25 Sentyabr 15:26
Siyasət
25 Sentyabr 15:15
Xəbər lenti
25 Sentyabr 15:13
Xəbər lenti
25 Sentyabr 15:07
Xəbər lenti
25 Sentyabr 14:48
Xəbər lenti
25 Sentyabr 14:40
Xəbər lenti
25 Sentyabr 14:28
Xəbər lenti
25 Sentyabr 14:06
Xəbər lenti
25 Sentyabr 13:36
Mədəniyyət
25 Sentyabr 13:18
Xəbər lenti
25 Sentyabr 13:17
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:55
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:45
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:41
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:37
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:35
Xəbər lenti
25 Sentyabr 12:23
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:56
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:36
Sosial
25 Sentyabr 11:34
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:24
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:13
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:10
Xəbər lenti
25 Sentyabr 11:09
Xəbər lenti
25 Sentyabr 10:55
Dünya
25 Sentyabr 10:43
Xəbər lenti
25 Sentyabr 10:40
Xəbər lenti
25 Sentyabr 10:31
Xəbər lenti
25 Sentyabr 10:26
Siyasət
25 Sentyabr 10:01
İqtisadiyyat
25 Sentyabr 09:40
Dünya
25 Sentyabr 09:38
Xəbər lenti
24 Sentyabr 21:21
Xəbər lenti
24 Sentyabr 19:14
Xəbər lenti
24 Sentyabr 16:59
Xəbər lenti
24 Sentyabr 16:11
Xəbər lenti
24 Sentyabr 15:14
Xəbər lenti
24 Sentyabr 14:58
Xəbər lenti
24 Sentyabr 14:47
Xəbər lenti
24 Sentyabr 14:26
Xəbər lenti
24 Sentyabr 14:06
Xəbər lenti
24 Sentyabr 13:39
Xəbər lenti
24 Sentyabr 12:44
Xəbər lenti
24 Sentyabr 12:20
Xəbər lenti
24 Sentyabr 11:53
İdman
24 Sentyabr 11:40
Xəbər lenti
24 Sentyabr 10:16
Xəbər lenti
24 Sentyabr 10:14
Xəbər lenti
24 Sentyabr 10:02
Xəbər lenti
23 Sentyabr 22:28
