Şahmatda sovet hökmranlığına son qoyan amerikalı

Ana səhifə / Xəbər lenti / Şahmatda sovet hökmranlığına son qoyan amerikalı

Şahmatda sovet hökmranlığına son qoyan amerikalı

17.01.2023 [11:06]

ABŞ vətəndaşlıqdan çıxardı, titulu əlindən alındı və 20 il qeybə çəkildi

MÜŞFİQƏ

Tarix: 17 yanvar 2008-ci il. Danışır: İslandiya Dövlət Radiosu: “Bir dövrün sonu...Şahmat tarixini yazan, 11-ci dünya çempionu Bobi Fişer vəfat etdi”. Qrossmeysterin ölüm xəbəri qısa müddətdə dünyaya yayıldı. Dünya belə bir itki ilə çətin ki, barışaydı. ABŞ-ın yetişdirdiyi “yeganə” şahmat dünya çempionu idi. ABŞ-da doğulsa da, dünyadan İslandiya vətəndaşı kimi köçdü. Çünki ABŞ onu vətəndaşlıqdan məhrum etmişdi. Ömrüboyu antiamerikan və antisemit olmaqla günahlandırıldı. Niyə Amerika öz dahisinə sahib çıxmadı? Robert Ceyms Bobbi Fişerin maraqlı həyat hekayəsini sizə təqdim edirik...

Fişer indiyədək ən gənc qrossmeyster oldu

Bobbi Fişer 1943-cü ildə Çikaqoda yəhudi ailəsində dünyaya gəldi. 6 yaşında olarkən bacısının sayəsində şahmatı öyrənmişdi. Balaca Bobbidə şahmat sevgisini görən anası onu şahmat klubuna yazdırdı. Fitri istedadı qısa müddətdə kəşf edildi. 14 yaşında rekord xal (2231) toplayaraq ABŞ Şahmat Federasiyasının ən gənc şahmat ustası oldu. 15 yaşında ən gənc qrossmeyster kimi Spasskinin rekordunu yenilədi. Məktəbin vaxt itkisi olduğunu düşünərək təhsilinə son verdi. Bütün həyatını şahmata həsr etdi.

Şahmatda sovet hökmranlığına son qoydu

Yarışlarında istifadə etdiyi taktika və həmlələr ona inanılmaz qələbələr yaşatdı. 1957-ci ildə Beynəlxalq Usta, 1958-ci ildə isə Beynəlxalq Qrossmeyster adına layiq görüldü. ABŞ Çempionatında etdiyi 11-0, 100% rekordu heç vaxt təkrarlanmadı.

ABŞ-da keçirilən bütün çempionatların qalibi oldu, amma bu qalibiyyət ona kifayət etmirdi. O, gözlərini Rusiyaya dikmişdi. Şahmatda sovet hökmranlığına son qoymaq ən böyük arzusuna çevrilmişdi. Rus dilində yazılmış şahmat kitablarından bəhrələnmək üçün rus dilini öyrənmişdi.

“CİA” ilə “KQB”nin mübarizəsinə çevrildi

Nəhayət, 1972-ci il SSRİ çempionu Boris Spasskini 2:0 hesabı ilə məğlub edərək Dünya Çempionu oldu və sovetlərin şahmatda hökmranlığına son qoydu. Deyilənə görə, bu oyun, həm də “CİA” ilə “KQB”nin mübarizəsi idi. Bu qələbədən sonra Fişer Amerikada qəhrəman kimi qarşılandı. 22 sentyabr isə Bobbi Fişer günü elan edildi.

Bobbi Fişer xatirəsində deyirdi: “Dünya çempionatını qazandığımda ABŞ-da futbol və beysbol ölkəsi imici vardı, amma heç kim intellektual bir ölkə kimi qəbul etmirdi”. Özünün də dediyi kimi, Fişer bütün stereotipləri qırmağı bacarmışdı. Artıq bütün dünya bu ad və soyaddan danışırdı.

Dünya çempionu titulunu itirdi və yoxa çıxdı

Qəribədir ki, Spasski ilə görüş Fişerin rəsmi karyerasında sonuncu matç oldu. Beynəlxalq Şahmat Federasiyasından (FİDE) Karpovla görüşün keçirilməsi üçün şərtlərinin yerinə yetirməsini, əks halda oynamayacağını bildirdi. FİDE isə Fişerin şərtlərini rədd edərək Karpovu yeni Dünya Çempionu elan etdi. Bu hadisədən sonra Fişer qeybə çəkildi və 20 il görünmədi. Hər kəs onun müəmmalı qeybindən danışdı, bütün media ondan yazdı. Ta ki 1992-ci ilə qədər...

ABŞ vətəndaşlıqdan çıxardı

1992-ci ildə Fişerə Spasski ilə Yuqoslaviyada qeyri-rəsmi turnir təklif edildi. ABŞ hökuməti tərəfindən Fişerə matçda oynayacağı təqdirdə 10 il həbs və pul cəzası veriləcəyini, habelə Amerikaya qayıdan kimi mükafatı əlindən alınacağı deyildi. Buna baxmayaraq, Fişer Yuqoslaviyaya qoyulan embarqonu pozaraq şahmat çempionatında gizlicə iştirak etdi. Oyun baş tutdu və Fişer keçmiş rəqibini bir daha məğlub edərək 5 milyon dollar qazandı.

Nəticədə, ABŞ vətəndaşlığından çıxarıldı. 12 il qanunsuz şəkildə müxtəlif ölkələrdə yaşadı və saxta pasporta sahib olduğu üçün 2005-ci ildə Yaponiyada həbs olundu. Paytaxt Tokioda tutulan Fişer 9 ay həbsdə qaldı.

64 xana və 64 yaş

Bu siyasi böhranın sonunda İslandiyaya qaçdı və həyatının son illərini Reykyavikdə keçirdi. Burada yapon şahmatçısı Miyoko ilə ailə həyatı qurdu. 2008-ci ildə uzun sürən xəstəlikdən sonra İslandiyada vəfat etdi. Cəmi 64 il yaşadı. Ömrünü çox sevdiyi şahmatının sadəcə 64 xanasına və onun ağ-qara rənglərinə sığdıra bildi. Nə şah oldu, nə də vəzir. Hər zaman atlı olub irəlidə getdi. Ardınca yeni nəsillərin gələcəyi ümidilə...

Paylaş:

Baxılıb: 84 dəfə