Dolayı sanksiyalar gündəlikdə...

Bakı:

19°C

72%

13m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / İqtisadiyyat / Dolayı sanksiyalar gündəlikdə...

Dolayı sanksiyalar gündəlikdə...

21.05.2022 [11:50]

M.ABDULLAYEV

Rusiya-Ukrayna müharibəsi yalnız iki ölkənin qarşıdurması çərçivəsindən çıxaraq daha geniş müstəviyə keçib. ABŞ və Avropa İttifaqının əksər dövlətləri Ukrayna tərəfində çıxış edərək bu ölkəyə genişmiqyaslı hərbi-texniki, maliyyə və humanitar dəstək göstərirlər. Bir növ koalisiya yaradan sözügedən ölkələr, eyni zamanda, müharibənin digər tərəfi olan Rusiyaya qarşı bir neçə mərhələdə sanksiyalar tətbiq ediblər. Bu sanksiyaların tətbiqində əsas məqsəd Rusiyanı zəiflətmək və bu ölkəni gücdən salmaqdır.

Rusiyanın neft gəlirlərinin məhdudlaşdırılması

ABŞ və onun sanksiyalar üzrə müttəfiqləri növbəti mərhələdə Rusiyanı neft gəlirlərindən məhrum etmək üçün baş sındırmaqdadırlar. ABŞ mart ayından şimal qonşumuzdan neft idxalına qadağa qoyub. Avropa İttifaqı isə Rusiyadan neft idxalını mərhələlərlə məhdudlaşdırmağı hədəfləyən altıncı sanksiyalar paketi hazırlayıb. Ancaq bu paket Aİ-nin özündə fikir ayrılıqlarına yol açıb. Macarıstan, Slovakiya və bir sıra digər ölkələr Rusiyadan neft idxalına embarqo qoyulmasını hədəfləyən sənədə qarşı çıxıblar. Nəticədə, Avropa Komissiyası geriyə addım ataraq sənədin qüvvəyə minməsini qeyri-müəyyən müddətə ertələyib.

Rusiyadan neft idxalına qadağa qoyulması məsələsinin gündəmə gəlməsi isə heç də təsadüfi deyildir. Ukraynanın Qərbdəki müttəfiqləri Rusiyanı müharibənin böyük xərclərini qarşılamaq imkanından məhrum etmək istəyirlər. Beynəlxalq hərbi ekspertlərin hesablamalarına görə Ukrayna ilə bir günlük müharibə Rusiyaya nə az, nə çox, 500 milyon dollara və ya 35 milyard rubla başa gəlir. Bu hesabla, müharibənin bir ay davam etməsi Rusiya hökuməti üçün 15 milyard dollar və ya 1,1 trilyon rubl əlavə xərc deməkdir. Rusiyanın müharibəni davam etdirməsi fonunda ABŞ və onun müttəfiqləri əvvəllər tətbiq olunan sanksiyaların gözlənilən səmərəni vermədiyi qənaətindədirlər.

Neft idxalına embarqo qoyulması Rusiya üçün çox ağır zərbə deməkdir. Çünki hazırda bu ölkənin əsas gəliri məhz neft satışından formalaşır. Ölkənin xarici bazarlara, o cümlədən də Aİ məkanına yönəltdiyi neft həcmləri isə heç də kiçik rəqəmlərlə ölçülmür. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin dərc etdiyi hesabata əsasən, 2022-ci ilin əvvəlindən Rusiyanın neft satışından gəlirləri ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə təxminən 50 faiz artıb. Sənəddə vurğulanır ki, Rusiya 2022-ci ilin əvvəlindən bəri gündəlik 8 milyon barrel neft satışı ilə ayda 20 milyard dollar gəlir qazanıb. Bu həcmin böyük hissəsi Avropa ölkələrinə göndərilir. Ötən il isə Avropaya neft ixracatından Rusiyanın illik qazancı 104 milyard dollar olub. Avropada Rusiya neftinin ən böyük alıcısı Almaniyadır. Berlin neft üçün Moskvaya ildə 23.6 milyard dollar ödəyirdi. Rusiya neftinə görə hər il Polşa 14.7 milyard, Niderland isə 11.4 milyard dollarından keçirdi. Finlandiya, Belçika və Böyük Britaniya isə ayrı-ayrılıqda ildə Rusiyaya neft idxalına görə 7 milyard dollara yaxın valyuta ödəyirdi. Rusiyadan Avropaya neft idxalının davam etməsi o anlama gəlir ki, Ukraynaya dəstək göstərən Aİ dövlətləri paralel şəkildə rəqib dövləti də maliyyələşdirmək məcburiyyətindədir.

ABŞ-ın prosesləri sürətləndirmək istəyi

İndiyədək görülən məhdudlaşdırıcı tədbirlərin lazımi səmərə vermədiyini düşünən ABŞ neft embarqosunda daha sərt və daha qısa müddətdə nəticə verəcək tədbirlər görməyə çalışır. O cümlədən dolayı sanksiyaların tətbiqi məsələsi gündəmə gəlib. “Bayden administrasiyası dolayı sanksiyaların müxtəlif variantlarını araşdırır. Lakin hələlik konkret fəaliyyət proqramı işlənib hazırlanmayıb”. Bu barədə The New York Times-da dərc olunan və Vaşinqtonun planlarını əks etdirən məqalədə adının çəkilməsini istəməyən administrasiya rəsmisinə istinadən bildirilib.

Qeyd olunduğu kimi, masada dolayı sanksiyaların müxtəlif variantları var. Vaşinqton şirkətləri Rusiyadan aldıqları neftin dəyərini bazar qiymətlərindən aşağı ödəməyə məcbur edə bilər. Moskvanı satdığı neftin dəyərini almaq imkanından məhrum etmək də müzakirə edilən variantlar sırasında yer alır. Bildirilir ki, administrasiyanın belə məcburetmə imkanları genişdir. Tələblərə əməl etməyən şirkətlər və yaxud bankların özləri üçün də sanksiyalar qaçılmaz olacaq. Amerika rəsmiləri, həmçinin Rusiyadan neft idxalını məhdudlaşdırmaq üçün ayrı-ayrı ölkələrə də təzyiqlər göstərə bilərlər. Tələblərlə razılaşmayan ölkələr, təbii ki, ABŞ-ın “qara siyahı”sına düşəcəklər.

Əlbəttə, dolayı sanksiyaların tətbiqi tələblərə məhəl qoymayan şirkətlər və ölkələrlə ABŞ administrasiyası arasında gərginliklər yarada bilər. Ekspertlər bildirirlər ki, dolayı sanksiyaların tətbiqi şəraitində ABŞ-la Çin, Hindistan, Türkiyə və bir sıra başqa ölkələr arasında siyasi çəkişmələrin baş qaldırması qaçılmaz olacaq.

Paylaş:

Baxılıb: 964 dəfə