Heydər Əliyev
yeni azerbaycan logo

Ana səhifə / Siyasət / Başıbəlalı Kuril adaları: növbəti silahlı münaqişə olacaqmı?

Başıbəlalı Kuril adaları: növbəti silahlı münaqişə olacaqmı?

02.04.2022 [11:30]

Məlik Məmmədov

Dünya Rusiya-Ukrayna müharibəsindən özünə gəlməmiş, üfüqdə yeni güclə növbəti münaqişə təhlükəsi alovlanır. Söhbət Rusiya ilə Yaponiya arasında Kuril adaları ilə bağlı ərazi mübahisəsindən gedir.

Xatırladaq ki, adalar zəminində münasibətlərin kəskinləşməsi Yaponiyanın Ukraynadakı hərbi əməliyyatlarla əlaqədar Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsindən sonra başlayıb. Buna cavab olaraq Rusiya Yaponiya ilə sülh müqaviləsi üzrə danışıqları davam etdirməkdən imtina etmək, Cənubi Kuril adalarında müştərək təsərrüfat fəaliyyətlərin qurulması üzrə Yaponiya ilə dialoqdan çıxmaq və Yaponiya vətəndaşlarının Cənubi Kuril adalarına vizasız gediş-gəlişini dayandırmaq qərarına gəlib. Daha sonra Rusiya Kuril adalarında hərbi təlimlər keçirib, bu da Yaponiya hökumətinin etirazına səbəb olub.

Nəticədə Yaponiya Xarici İşlər Nazirliyi “Diplomatiyaya dair mavi kitab”ın yeni versiyasını hazırlayıb və orada Cənubi Kuril adalarına münasibətdə “işğal” termininə qayıtmaq qərarına gəlib. Tokio ötən əsrin 50-ci illərində SSRİ-yə keçən adaları - Kunaşir, Şikotan, İturup və Habomaini “işğal edilmiş”  hesab edir. Yapon diplomatları 2003-cü ilə qədər bu əraziləri rəsmi olaraq “qanunsuz işğal olunmuş”, daha sonra isə 2012-ci ilə qədər “əzəli torpaqlar” adlandırırdılar. Daha sonra rəsmi Tokio bu ərazilərlə bağlı Rusiya ilə kompromis əldə etmək ümidi ilə bu cür ifadələrdən çəkinməyə başladı.

Rusiya-Yaponiya münasibətlərinin kəskinləşməsi indiki vəziyyətdə nə dərəcədə realdır?

Kuril adalarının xüsusi iqtisadi dəyəri yoxdur, lakin buna baxmayaraq, Şimali ərazilər mövzusu Yaponiyanın daxili siyasətində mühüm rol oynayır. Amma həmişə belə olmayıb. 1966-cı ildə keçirilmiş sorğuya görə, yaponların demək olar ki, yarısı Şimal ərazilərinin tam olaraq nə olduğunu bilmirdi və 10%-dən az hissəsi onların məxsusluğu mövzusunu mühüm beynəlxalq problem hesab edirdi. 1970-ci illərdə vəziyyət dəyişdi. Müxalif Sosialist Partiyası fəal şəkildə Amerika qoşunlarının Okinavadan çıxarılmasını tələb edirdi. Bu gündəmi balanslaşdırmaq üçün hakim liberal-demokratlar anti-kommunist təbliğatı və Kuril adalarının qaytarılması tələbi ilə cavab verdilər. 1981-ci il fevralın 7-də, ilk Rusiya-Yaponiya müqaviləsinin imzalanmasının ildönümündə, hətta Şimal ərazilərinin xüsusi günü də təsis edildi. Nəticədə, adaların geri qaytarılması yapon kimliyinin mühüm hissəsinə çevrilib, ona görə də Yaponiyanın rəsmi mövqeyini yumşaltmaq cəhdləri o qədər də populyar deyil.

Rusiya isə daha çox Kuril adaları Yaponiyaya keçərsə, Amerika gəmiləri Kunaşir boğazı vasitəsilə Oxot dənizinə sərbəst keçə biləcəyindən narahatdır. Orada  isə ABŞ-ın qərb sahilinə nüvə zərbəsi endirməyə qadir olan Rusiyanın strateji sualtı qayıqları yerləşir. O cümlədən Moskva ABŞ-ın həmin adalarda öz hərbi bazalarını yarada biləcəyindən də ehtiyatlanır. Bu baxımdan son illər Rusiya üçün Kuril adalarının əhəmiyyəti getdikcə artır. Bundan əlavə, əgər Kuril adaları II Dünya Müharibəsi nəticəsində ilhaq edildiyi əsası ilə Yaponiyaya verilsə, bu, potensial təhlükəli presedent yarada bilər və Kalininqrad vilayətinin qaytarılması məsələsi gündəmə gələ bilər. Nəhayət, bu məsələdə milli prestij məsələsi də sonuncu rol oynamır.

Hazırkı bəyanatlardan sonra hansısa real hərəkətlərin olub-olmayacağını söyləmək kifayət qədər çətindir. Axı müəyyən vaxta qədər heç kim Ukraynada müharibə olacağına da inanmırdı. Yaponiya çox güman ki, Rusiyaya müharibə elan etməyə cəsarət etməyəcək. Ümumiyyətlə, Yaponiya rəhbərliyi həmişə başa düşürdü ki, Rusiya adalardan imtina etməyəcək və danışıqların arxasında əsasən kifayət qədər praqmatik maraqlar dayanırdı - Kuril adalarına mümkün investisiyalar, humanitar əməkdaşlıq imkanları və s. Beləliklə, yaponlar uzunmüddətli perspektivlərə hədəflənmişdi, çünki yüz ildən sonra geosiyasi vəziyyətin necə olacağı məlum deyil. İndi də bu fürsət pəncərəsi qeyri-müəyyən müddətə bağlıdır.

Rusiya özü də III Dünya Müharibəsinin başlamasına səbəb ola biləcək silahlı münaqişədən çəkinəcək, çünki Yaponiyada çoxlu ABŞ hərbi bazaları var. Rusiyanın atdığı addımlar daha çox Yaponiyanın Ştatların təsiri altında qəbul etdiyi sanksiyalara cavabdır. Maraqlıdır ki, Yaponiya vaxtilə məhz amerikalıların günahı ucbatından bu adaları itirib, sonra isə ABŞ-ın özü onların geri qaytarılması məsələsini qaldırıb. Lakin təəccüblənməyə dəyməz, böyük siyasətdə ikili standartlar artıq adi hala çevrilib.

Bununla belə, dünya gündəmində daha bir potensial münaqişənin meydana çıxması yaxşı heç nə vəd etmir və bəşəriyyəti uçurumun astanasına daha da yaxınlaşdırır.

Paylaş:
Baxılıb: 896 dəfə

Xəbər lenti

Hamısına bax

İqtisadiyyat

Arxiv
B Be Ça Ç Ca C Ş
1
2 3 4 5 6 7 8
9 10 11 12 13 14 15
16 17 18 19 20 21 22
23 24 25 26 27 28