Başıbəlalı Kuril adaları: növbəti silahlı münaqişə olacaqmı?
02.04.2022 [11:30]
Məlik Məmmədov
Dünya Rusiya-Ukrayna müharibəsindən özünə gəlməmiş, üfüqdə yeni güclə növbəti münaqişə təhlükəsi alovlanır. Söhbət Rusiya ilə Yaponiya arasında Kuril adaları ilə bağlı ərazi mübahisəsindən gedir.
Xatırladaq ki, adalar zəminində münasibətlərin kəskinləşməsi Yaponiyanın Ukraynadakı hərbi əməliyyatlarla əlaqədar Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsindən sonra başlayıb. Buna cavab olaraq Rusiya Yaponiya ilə sülh müqaviləsi üzrə danışıqları davam etdirməkdən imtina etmək, Cənubi Kuril adalarında müştərək təsərrüfat fəaliyyətlərin qurulması üzrə Yaponiya ilə dialoqdan çıxmaq və Yaponiya vətəndaşlarının Cənubi Kuril adalarına vizasız gediş-gəlişini dayandırmaq qərarına gəlib. Daha sonra Rusiya Kuril adalarında hərbi təlimlər keçirib, bu da Yaponiya hökumətinin etirazına səbəb olub.
Nəticədə Yaponiya Xarici İşlər Nazirliyi “Diplomatiyaya dair mavi kitab”ın yeni versiyasını hazırlayıb və orada Cənubi Kuril adalarına münasibətdə “işğal” termininə qayıtmaq qərarına gəlib. Tokio ötən əsrin 50-ci illərində SSRİ-yə keçən adaları - Kunaşir, Şikotan, İturup və Habomaini “işğal edilmiş” hesab edir. Yapon diplomatları 2003-cü ilə qədər bu əraziləri rəsmi olaraq “qanunsuz işğal olunmuş”, daha sonra isə 2012-ci ilə qədər “əzəli torpaqlar” adlandırırdılar. Daha sonra rəsmi Tokio bu ərazilərlə bağlı Rusiya ilə kompromis əldə etmək ümidi ilə bu cür ifadələrdən çəkinməyə başladı.
Rusiya-Yaponiya münasibətlərinin kəskinləşməsi indiki vəziyyətdə nə dərəcədə realdır?
Kuril adalarının xüsusi iqtisadi dəyəri yoxdur, lakin buna baxmayaraq, Şimali ərazilər mövzusu Yaponiyanın daxili siyasətində mühüm rol oynayır. Amma həmişə belə olmayıb. 1966-cı ildə keçirilmiş sorğuya görə, yaponların demək olar ki, yarısı Şimal ərazilərinin tam olaraq nə olduğunu bilmirdi və 10%-dən az hissəsi onların məxsusluğu mövzusunu mühüm beynəlxalq problem hesab edirdi. 1970-ci illərdə vəziyyət dəyişdi. Müxalif Sosialist Partiyası fəal şəkildə Amerika qoşunlarının Okinavadan çıxarılmasını tələb edirdi. Bu gündəmi balanslaşdırmaq üçün hakim liberal-demokratlar anti-kommunist təbliğatı və Kuril adalarının qaytarılması tələbi ilə cavab verdilər. 1981-ci il fevralın 7-də, ilk Rusiya-Yaponiya müqaviləsinin imzalanmasının ildönümündə, hətta Şimal ərazilərinin xüsusi günü də təsis edildi. Nəticədə, adaların geri qaytarılması yapon kimliyinin mühüm hissəsinə çevrilib, ona görə də Yaponiyanın rəsmi mövqeyini yumşaltmaq cəhdləri o qədər də populyar deyil.
Rusiya isə daha çox Kuril adaları Yaponiyaya keçərsə, Amerika gəmiləri Kunaşir boğazı vasitəsilə Oxot dənizinə sərbəst keçə biləcəyindən narahatdır. Orada isə ABŞ-ın qərb sahilinə nüvə zərbəsi endirməyə qadir olan Rusiyanın strateji sualtı qayıqları yerləşir. O cümlədən Moskva ABŞ-ın həmin adalarda öz hərbi bazalarını yarada biləcəyindən də ehtiyatlanır. Bu baxımdan son illər Rusiya üçün Kuril adalarının əhəmiyyəti getdikcə artır. Bundan əlavə, əgər Kuril adaları II Dünya Müharibəsi nəticəsində ilhaq edildiyi əsası ilə Yaponiyaya verilsə, bu, potensial təhlükəli presedent yarada bilər və Kalininqrad vilayətinin qaytarılması məsələsi gündəmə gələ bilər. Nəhayət, bu məsələdə milli prestij məsələsi də sonuncu rol oynamır.
Hazırkı bəyanatlardan sonra hansısa real hərəkətlərin olub-olmayacağını söyləmək kifayət qədər çətindir. Axı müəyyən vaxta qədər heç kim Ukraynada müharibə olacağına da inanmırdı. Yaponiya çox güman ki, Rusiyaya müharibə elan etməyə cəsarət etməyəcək. Ümumiyyətlə, Yaponiya rəhbərliyi həmişə başa düşürdü ki, Rusiya adalardan imtina etməyəcək və danışıqların arxasında əsasən kifayət qədər praqmatik maraqlar dayanırdı - Kuril adalarına mümkün investisiyalar, humanitar əməkdaşlıq imkanları və s. Beləliklə, yaponlar uzunmüddətli perspektivlərə hədəflənmişdi, çünki yüz ildən sonra geosiyasi vəziyyətin necə olacağı məlum deyil. İndi də bu fürsət pəncərəsi qeyri-müəyyən müddətə bağlıdır.
Rusiya özü də III Dünya Müharibəsinin başlamasına səbəb ola biləcək silahlı münaqişədən çəkinəcək, çünki Yaponiyada çoxlu ABŞ hərbi bazaları var. Rusiyanın atdığı addımlar daha çox Yaponiyanın Ştatların təsiri altında qəbul etdiyi sanksiyalara cavabdır. Maraqlıdır ki, Yaponiya vaxtilə məhz amerikalıların günahı ucbatından bu adaları itirib, sonra isə ABŞ-ın özü onların geri qaytarılması məsələsini qaldırıb. Lakin təəccüblənməyə dəyməz, böyük siyasətdə ikili standartlar artıq adi hala çevrilib.
Bununla belə, dünya gündəmində daha bir potensial münaqişənin meydana çıxması yaxşı heç nə vəd etmir və bəşəriyyəti uçurumun astanasına daha da yaxınlaşdırır.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Elm
10 Fevral 23:46

İdman
10 Fevral 23:28

Sosial
10 Fevral 23:18

İdman
10 Fevral 22:56

Dünya
10 Fevral 22:34

Sosial
10 Fevral 22:15

Elm
10 Fevral 21:58

Dünya
10 Fevral 21:37

Diaspor
10 Fevral 21:14

Xəbər lenti
10 Fevral 20:53

Elm
10 Fevral 20:35

Hadisə
10 Fevral 20:11

İdman
10 Fevral 19:50

İqtisadiyyat
10 Fevral 19:32

Hərbi
10 Fevral 19:18

Sosial
10 Fevral 18:21

Dünya
10 Fevral 18:08

Sosial
10 Fevral 18:00

Elanlar
10 Fevral 17:50

Siyasət
10 Fevral 17:47

Dünya
10 Fevral 17:17

Xəbər lenti
10 Fevral 16:45

Siyasət
10 Fevral 16:22

Siyasət
10 Fevral 16:07

Gündəm
10 Fevral 15:57

Siyasət
10 Fevral 15:51

Dünya
10 Fevral 15:33

YAP xəbərləri
10 Fevral 15:31

YAP xəbərləri
10 Fevral 15:30

Siyasət
10 Fevral 15:07

Dünya
10 Fevral 15:06

Dünya
10 Fevral 15:03

Sosial
10 Fevral 14:45

Siyasət
10 Fevral 14:42

YAP xəbərləri
10 Fevral 14:35

İqtisadiyyat
10 Fevral 14:33

Hadisə
10 Fevral 14:10

Hərbi
10 Fevral 14:05

Siyasət
10 Fevral 13:53

Sosial
10 Fevral 13:47

Sosial
10 Fevral 12:45

İqtisadiyyat
10 Fevral 12:19

Xəbər lenti
10 Fevral 12:13

Xəbər lenti
10 Fevral 12:03

Sosial
10 Fevral 11:20

İdman
10 Fevral 10:49

Ədəbiyyat
10 Fevral 10:43

Dünya
10 Fevral 10:39

İqtisadiyyat
10 Fevral 10:34

Hadisə
10 Fevral 10:28

Dünya
10 Fevral 10:16

Dünya
10 Fevral 09:58

Dünya
10 Fevral 09:32

Dünya
10 Fevral 09:15

Sosial
10 Fevral 08:44

Dünya
09 Fevral 23:46

İdman
09 Fevral 23:18

Hadisə
09 Fevral 22:52

Dünya
09 Fevral 22:25

Dünya
09 Fevral 21:49

Dünya
09 Fevral 21:17

Siyasət
09 Fevral 20:51

Sosial
09 Fevral 20:19

Dünya
09 Fevral 19:50

Dünya
09 Fevral 19:25

Dünya
09 Fevral 18:42

Dünya
09 Fevral 18:27

Dünya
09 Fevral 17:46

Dünya
09 Fevral 17:18

Dünya
09 Fevral 16:44
