Qrinviç meridianı ilə...

AZ RU EN

Ana səhifə / Xəbər lenti / Qrinviç meridianı ilə...

Qrinviç meridianı ilə...

18.11.2023 [11:45]

Kontinental saat qurşağı

Yeganə BAYRAMOVA

Vaxt var idi ki, ABŞ və Kanada dəmir yollarındakı minlərlə yerli vaxt insanlar arasında çaşqınlıq yaradırdı. Bu çaşqınlığa son qoymaq üçün kontinental saat qurşağının təsis edilməsi effektiv qərar olaraq qəbul edilir. Nyu-York Mərkəzi Dəmiryolunun sahibi Vilyam Vanderbilt və “Union Pacific”-in sahibi Cey Qould bunun üçün iki günorta saatı yaratmağı qərara alırlar.

İki günorta saatı nə idi?

Bu anlayış 1883-cü il noyabrın 18-i ABŞ və Kanadanın hər bir şəhərində vaxt anlayışını dəyişdirdi. 1883-cü ilə qədər standart vaxt deyə bir şey yox idi. ABŞ və Kanadadakı hər bir şəhər öz vaxtını sözügedən şəhərin uzunluğundan asılı olaraq orta günəş vaxtına uyğun ayrı-ayrılıqda qeyd edirdi. Əslində, bu, günəşin yerli meridianını keçdiyi vaxt idi, cəlb olunan tarixə görə vaxt tənliyinə uyğunlaşdırıldı.

Hər bir stansiya xəttdəki digərindən altı dəqiqə, on beş dəqiqə və ya iyirmi iki dəqiqə fərqli ola bilər. Əslində vaxtlar əlli dəqiqəyə qədər dəyişə bilər. Sərnişinlər çaş-baş qalırdılar, səyahət edərkən hesablamaq və əlaqələndirmək üçün üç yüz saat qurşağı var idi. Əvvəlcə dəmir yolu sənayesi üç yüz nəfəri yüzə endirməyə çalışdı. Bu da problemin bir az daha yaxşı həlli idi.

Kontinental saat qurşaqlarına ehtiyac birbaşa 1880-ci illərdə Şimali Amerikanı əhatə edən minlərlə mil dəmir yolu xətti üzərində sərnişinlərin və yüklərin daşınması problemlərindən irəli gəlirdi. Bu saat qurşaqları təsis ediləndən sonra insanlar ilk dəfə vaxtı izləməyə başladıqlarından, saatlarını günəşin yerli hərəkətinə uyğunlaşdırdılar. Hətta 1880-ci illərin sonlarında ABŞ-ın əksər şəhərlərinin öz yerli vaxtı var idi.

Planetimizdə neçə saat qurşağı var?

1884-cü ildə 25 ölkədən nümayəndələr ABŞ-ın Vaşinqton şəhərində toplaşaraq dünyanı rəsmi olaraq 24 fərqli zonaya böldülər. 0 zonasının və ya ilkin meridianın vaxtı GMT adlandırılan Qrinviçdə olacağı müəyyən edildi. Ondan sonra saat qurşaqları üçün digər məhdudiyyətlər nəzərə alındı.

Qrinviç meridianı...

Qrinviç meridianı - Böyük Britaniyanın paytaxtı Londondakı Qrinviç qəsəbəsində yerləşən Qrinviç rəsədxanasından keçən meridiana deyilir. Bu meridian sıfırıncı meridian adlanır. Əvvəllər sıfırıncı meridian İngiltərədə “Qrinviç meridianı” , Fransada “Paris meridianı” və Rusiyada “Pulkov meridianı” adlanırdı. 1884-cü ildə ABŞ Konqresində sıfırıncı meridian “Qrinviç meridianı” qəbul olunub.

Bütün saat qurşaqları Böyük Britaniyada Qrinviç qəsəbəsindən başlayan meridiana münasibətdə hesablanır. Dünyada Yeni ili ilk qarşılamaq üçün əhalinin daha çox toplaşdığı ərazi Milad adalarındakı Kiribati adlanan yerdir. Havay adaları beynəlxalq xətdən daha çox şərqdə yerləşdiyindən bayramın ən son qeyd olunduğu ərazilərdəndir.

Ümumdünya vaxt qovşağından qərbdə yerləşən ölkələr şərqdə yerləşən ölkələrə nisbətdə bir saat irəlidədirlər. Bir çox ölkələr yayda saatları bir saat qabağa çəkməklə daha çox Günəş işığı almış olur. Bu yay vaxtı adlanır. Lakin bu təcrübə daha çox gündüz saatlarında işığa ehtiyacı olan fermerlər tərəfindən dəstəklənmir.

Saat fərqi...

Bəzi ölkələr bir neçə saat qurşağını əhatə etdiyi halda, digərləri yalnız bir saat qurşağında yerləşir. Əgər siz ABŞ-ın bir tərəfindən digər tərəfinə səfər etmiş olsanız, o zaman saat fərqinin 4 saat olduğunun şahidi olacaqsınız.

Bunun əksinə olaraq, Çin ərazisinin böyüklüyünə baxmayaraq, bütün ölkə ərazisində yalnız bir rəsmi saat vaxtı var. Dünyanın saat qurşaqları Şimal və Cənub qütblərində birləşir. Qütblər ətrafında hərəkət edərək bir neçə saniyə ərzində dünyanın bütün saat qurşaqlarını səyahət etmək olar.

Paylaş:

Baxılıb: 263 dəfə