“Lüğət ehtiyatı” olan möhtəşəm canlılar...

Bakı:

24°C

69%

2m/s

Əlaqə

AZ RU EN

Ana səhifə / Sosial / “Lüğət ehtiyatı” olan möhtəşəm canlılar...

“Lüğət ehtiyatı” olan möhtəşəm canlılar...

04.07.2025 [07:38]

Delfinlər əyləncə və qida sənayesinin qurbanıdır

Delfinlər əzəmətli dəniz məməliləri kimi uzun müddət əyləncə və qida sənayesinin diqqət mərkəzində olub. Dünyada 40-dan çox növləri var. Cəld və sürətlə üzən bu canlılar inkişaf etmiş səs siqnalizasiyasına və həmin siqnalları qəbuletmə sistemlərinə malikdir. Alimlər müəyyən ediblər ki, delfinlərin bir-biri ilə ünsiyyət qurması üçün 14 minə qədər səs siqnalından ibarət “lüğət ehtiyatları” var. Onların əhliləşdirilməsi üçün təxminən 8 aya qədər vaxt lazımdır.

Delfinlər insanı çox tez başa düşmək qabiliyyətinə malikdir. Belə ki, hovuzlarda bəslənən bu məməlilər az bir zamanda nimçədən səliqə ilə balıq götürüb yeməyi, yanan şamı söndürməyi, voleybol oynamağı öyrənirlər. Ona görə də onlar dünya faunasının “ən zəkalı”ları sırasındadırlar.

Artıq 16 ildir ki, hər il iyulun 4-ü Beynəlxalq Əsir Delfinlər Günü kimi qeyd edilir. Bu gün 2009-cu il iyulun 4-də Avropa Heyvan Rifahı Qrupu İttifaqı tərəfindən keçirilən kampaniya çərçivəsində qeyd edilməyə başlanılıb.

Pərdə arxasındakı reallıq...

“SeaWorld” kimi məşhur dəniz parklarından tutmuş bütün dünyada kiçik delfinariumlara qədər delfinlər uzun illərlə tamaşaçıları valeh edərək əyləncə aspektinə çevriliblər. Ancaq pərdə arxasındakı reallıq acınacaqlıdır. Bu ağıllı dəniz məməliləri təbii davranışlarından və sosial quruluşlarından məhrum olaraq çox vaxt əsirlikdə əziyyət çəkirlər.

Əsirlik ömürlərini 5-6 dəfə azaldır

Dəniz məməlilərinin okeanarium və delfinarilərdə saxlanmasının da mənfi tərəfi var. Delfinlər təbiətdə gün ərzində 100 km-dən çox məsafə qət edirlər və 200 m-dən çox dərinliyə enə bilirlər. Heç bir delfinari əsir delfinlərə belə imkan yarada bilmir. Delfinlərin hərəkət zamanı çıxardıqları səs hovuzda təhrif və dəfələrlə əks olunduğu üçün onlara çox böyük zərər vurur. Xlorlu su onların dərisini və görmə orqanlarını zədələyir. Nəticədə bu heyvanların qapalı yerlərdə saxlanması onların yaşama müddətini 5-6 dəfə azaldır.

Hərbi məqsədlər...

Qeyd edək ki, delfinlərin hərbi məqsədlərlə istifadə olunması ideyası hələ ötən əsrin əvvəllərində meydana gəlib. Düşmən gəmilərinin partladılması, minaların aşkara çıxarılması, düşmən üzgüçü kəşfiyyatçıların zərərsizləşdirilməsi üçün xüsusi delfin dəstələrinin yaradılması təklif olunurdu. Belə layihələr 1960-cı illərdən başlayaraq SSRİ-də və ABŞ-da reallaşdırılırdı. Döyüş delfinləri amerikalılar tərəfindən Vyetnam müharibəsində və İraqda xüsusi əməliyyatların gedişində istifadə olunmuşdu. SSRİ-də isə xüsusi təlim görmüş delfin dəstələri Qara dənizdə minaları axtarırdı. SSRİ-nin süqutundan sonra Rusiyada belə fəaliyyət qadağan olundu. ABŞ-da isə bu gün də bununla məşğul olan beş mərkəz fəaliyyət göstərir.

Qida sənayesi

Delfin əsirliyinin əyləncə aspekti tez-tez diqqət mərkəzində olsa da, bu sənayenin başqa bir qaranlıq tərəfi var - onların qida kimi istehlakı. Bəzi mədəniyyətlərdə bu dəniz məməliləri ləzzətli yeməklər kimi qəbul edilir və ətləri, yağları üçün ovlanır.

Əyləncə və yemək üçün delfinlərin əsirlikləri ilə bağlı mürəkkəb dilemmaları həll edərkən, bu heyvanların müdafiəmizə layiq olduğunu xatırlamaq çox vacibdir. Onların rifahını və mühafizəsini təşkil etməklə əsirlikdən azad olaraq inkişaf edə biləcəkləri bir dünya yarada bilərik.

Yeganə BAYRAMOVA

Paylaş:

Baxılıb: 108 dəfə