Yaz gəldi, amma qaz gəlmədi...

Ana səhifə / Analitik / Yaz gəldi, amma qaz gəlmədi...

Yaz gəldi, amma qaz gəlmədi...

16.03.2023 [10:31]

Moldova enerji böhranında

Moldovada 2021-ci ilin payızından başlayan sosial-iqtisadi böhran getdikcə kəskinləşir. Ölkədə elektrik enerjisi və təbii qazın qiyməti ən yüksək həddə çatıb. Bu da öz növbəsində ərzaq və digər istehlak mallarının qiymətlərinin dəfələrlə artmasına səbəb olub. Ekspertlər ölkənin bu vəziyyətə düşməsinin əsas səbəblərindən biri kimi Rusiya-Ukrayna müharibəsini göstərirlər.

Moldova Rusiyanın qaz və elektrik təchizatından asılı olan dövlətdir. Buna görə də 2022-ci ilin payızından ölkə ciddi enerji böhranı ilə üzləşib. Belə ki o vaxtdan Rusiyanın “Qazprom” şirkəti Moldovaya qaz satışını üçdə bir həcmə qədər azaldıb. Ukrayna isə müharibə ilə üzləşdiyindən qonşu ölkələrə, o cümlədən, Moldovaya qaz ixracını tamamilə dayandırıb. Beləliklə, son bir ildə Moldovada qazın bir kubmetrinin qiyməti təxminən 7 dəfə, elektrik enerjisinin qiyməti isə 4 dəfə artıb. Odur ki, kommunal xərclərin fantastik artımı əhali arasında xaosa və narazılığa səbəb olub.

Moldova hökuməti qiymət artımı ilə bağlı müəyyən tədbirlər planı hazırladığını, istehlakçılara əlavə müavinətlər ödəniləcəyini bildirib. Ölkədə iqtisadi vəziyyətin ağırlaşması xüsusilə rusiyameyilli qüvvələri fəallaşdırıb. Rusiyayönümlü partiyalar ölkənin bu duruma düşməsini hazırkı hökumətin balanslaşdırılmamış xarici siyasəti, açıq-aşkar qərbyönlü istiqamət götürməsi, bununla da ölkənin asılı olduğu Rusiyanı qıcıqlandırması ilə əlaqələndirirlər. Hazırda rusyönümlü “Şor” partiyasının da üzv olduğu “Xalq Uğrunda Hərəkat”ın üzvləri və tərəfdarları hökumət əleyhinə mitinqlər, yürüşlər keçirirlər. Aksiyalarda irəli sürülən əsas tələblər sırasında Rusiya hakimiyyəti ilə münasibətləri normallaşdırmaq və kommunal böhranı dayandırmaq kimi şüarlar səsləndirilir. Moskva ilə bağlılığını gizlətməyən müxalif qüvvələr əsasən “Şor” partiyasında cəmlənib.

Şor müxalifəti

Hazırda Moldovadakı etiraz aksiyalarında aparıcılıq edən “Şor” partiyası 2019-cu ildə ölkədən qaçmış iş adamı İlan Şora məxsusdur. İlan Şorun ölkədən qaçmağına səbəb 2014-cü ildə onun nəzarətində olan üç bankdan qeyri-qanuni olaraq 1 milyard dolların çıxarılmasında ittiham edilməsidir. Şor hazırda xaricdə yaşasa da, Kişinyovda baş verənləri izləyir və uzaqdan idarə etdiyi aksiyalar vasitəsilə hökumətə təzyiq göstərir.

Ötən il İlan Şor nümayəndə heyəti ilə birlikdə Moskvaya səfər edərək Rusiya Dumasının Beynəlxalq Əlaqələr Komitəsinin rəhbəri Leonid Slutski ilə görüşmüşdü. İş adamı Rusiya rəhbərliyi ilə Moldovaya nəql edilən qazın qiymətinin azaldılmasını müzakirə etmişdi.

Əlbəttə, Moldovanın indiki qarışıq və başını itirmiş durumunda Rusiya yaranmış şəraitdən böyük məmnuniyyətlə istifadə etmək niyyətindədir. Yaxın ətrafında hər hansı avropayönümlü hökumət görmək istəməyən Kreml ölkədaxili iğtişaşlarla hakimiyyəti zorla dəyişmək təcrübəsini də işə sala bilər. Rusiya-Ukrayna müharibəsinin ilk aylarında ölkə mediasında Moldova hakimiyyətinin bu savaşa çox ehtiyatla yanaşdığı, mümkün qədər neytral mövqedə qaldığı, lakin rus ordusunun Buça, İrpen şəhərlərində törətdiyi müharibə cinayətlərindən sonra hökumətin antirusiya mövqeyinin sərtləşdiyi barədə yazılar dərc olunur.

Xəbər verdiyimiz kimi, 2022-ci ilin oktyabrında Rusiya Moldovanın hava məkanını pozaraq ölkə üzərindən raket hücumu həyata keçirmişdi. Moldova Xarici İşlər Nazirliyi Moskvanın bu addımını ölkəsinə qarşı təhdid kimi qiymətləndirmişdi.

Dnestryanı: ehtiyat variant

Yeri gəlmişkən, Rusiyanın qonşu və ya ətraf ölkələrin ərazisində yaratdığı süni etnik münaqişə ocaqlarından biri də Moldovanın payına düşür. Rusiyanın dəstəyi ilə ölkə ərazisində separatçı Dnestryanı respublikası yaradılıb, bu da Moskvanın Moldovanı daimi təzyiq altında saxlamaq üçün istifadə etdiyi əsas vasitələrdən biridir.

Rusiya Kişinyovda daxili iğtişaşların alovlanmasında maraqlıdır. Böyük ehtimalla Kreml Moldova hakimiyyətini cəzalandırmaq niyyətindədir. Müşahidələrdən isə bu qənaətə gəlmək olar ki, Moldovada hazırkı vəziyyəti real dəyərləndirə biləcək insanların sayı çox azdır. Əhali nəyin bahasına olur olsun, yanacaq və enerji qiymətlərinin aşağı salınmasını tələb edir, loru dillə desək, kütlə hökuməti Putinin ayağına göndərməkdə israrlıdır. Moldova bu durumdan necə çıxacaq? Etirazlar nə ilə nəticələnəcək? Müəllifi Kreml olan “Şor ssenarisi” baş tutacaqmı? Hazırda Moldova mediasında müzakirə doğuran əsas məsələlər bunlardır.

Murad Köhnəqala

Paylaş:

Baxılıb: 83 dəfə