Şuşanın 192 yaşlı məktəbi
01.02.2022 [10:50]
.jpg){kind=small}
O, Cənubi Qafqazın ilk dünyəvi məktəbidir
İlhamə RƏSULOVA
Şuşa sözün bütün mənalarında Azərbaycan mədəniyyətinin beşiyidir. Yaranışından bu günə qədər Azərbaycan mədəniyyətinə saysız-hesabsız töhfələr vermiş bu şəhər, eyni zamanda, Cənubi Qafqazda açılmış ilk dünyəvi məktəbə ev sahibliyi edir. Şuşa qəza məktəbinin tarixi Bakıdakı rusdilli gimnaziyanın da, Qori Müəllimlər Seminariyasının da tarixindən daha qədimdir. Bu gün də fəaliyyətini davam etdirən 192 yaşlı məktəbin çox maraqlı yaranma tarixi var.
Çar hökuməti 1829-cu il avqustun 2-də Zaqafqaziyada dövlət məktəbləri açmaq üçün xüsusi nizamnamə hazırlamışdı. Yerli əhalinin də dünyəvi təhsil verən məktəb açmaq istəyi Çar hökuməti tərəfindən nəzərə alındı və nizamnamədə nəzərdə tutulmuş şəhərlərdən ilk olaraq Şuşada qəza məktəbi təsis edildi. Sonralar Bakı, Şəki, Gəncə, İrəvan, Dərbənd, Naxçıvanda və Şamaxı şəhərlərində bənzər qəza məktəbləri açılsa da, onların ömrü və təhsil keyfiyyəti Şuşa məktəbi qədər olmadı. Qəza məktəblərində təhsil rus dilində idi, amma Azərbaycan dili də fənn kimi tədris olunurdu.
1830-cu il dekabr ayının 30-da Şuşada təntənəli şəkildə ilk Avropa tipli dünyəvi məktəbin açılışı oldu. Beləcə Azərbaycanda ilk dövlət məktəbinin əsası qoyuldu. Məktəb dövlət idarələri üçün qulluqçular, ilk növbədə isə Azərbaycan və rus dillərinə tərcüməçilər hazırlamaq məqsədilə açılmışdı. Burada təhsil alanların böyük əksəriyyəti bəy və tacir balaları olsa da, sonralar kasıb ailələrin uşaqları da təhsilə cəlb olundu. Məktəb Şuşada olan Bazel alman missionerlərinin Yevageli cəmiyyəti tərəfindən pulsuz olaraq bir il müddətinə verilmiş binada yerləşirdi. Məktəbin illik xərci 3800 manat idi və xəzinədən ödənilirdi. Yeni bina tikmək üçün yerli əhali gümüş pulla 5235 manat 16 qəpik pul toplamışdı.
Məktəbin ilk müdiri Nikolay Mixaylovski idi. Şuşa qəza məktəbinin açılması Azərbaycanda digər dünyəvi məktəblərin yaradılmasına yol açdı. Ondan 30 il sonra, 1865-ci ildə Bakıda rusdilli gimnaziya, 1874-cü ildə ilk qız gimnaziyası öz müdavimlərini qəbul etdi.
İlk dəfə 19 şagirdlə açılış edən məktəbdə şagirdlərin sayı ildən ilə artdı, 1833-cü ildə məktəbdə 27, 1834-cü ildə 44 nəfər şagird təhsil alırdı. Tədris planına qiraət, hüsnxətt, hesab, rus və Azərbaycan dilləri ilə yanaşı şəriət dərsi də daxil idi.
44 il qəza məktəbi kimi fəaliyyət göstərdikdən sonra bu təhsil ocağı şəhər məktəbinə çevrildi.
1874-cü ildə Şuşa qəza məktəbi Zaqafqaziyada ilk şəhər məktəbi statusunu aldı. Yeni məktəb daha yüksək tipli idi. Pedaqoji heyətin əksəriyyəti Tiflis Aleksandriyski Müəllimlər İnstitutunu bitirənlərdən ibarət idi. Onlar xalq içərisində hörmət və nüfuz sahibi kimi tanınırdılar. Şuşa şəhər məktəbinin ana dili müəllimləri Mirzə Həsən Əmirov və Aslan bəy Əmirov məhz belələrindən idilər. 1880-ci ildən isə məktəbin nəzdində xüsusi musiqi sinifləri açılmışdı. Bu məktəbin müəllimi, yüksək pedaqoji təcrübəyə malik Əbdüləli Muxtarov 1896-cı ildə Qori Müəllimlər Seminariyası nəzdindəki Azərbaycan ibtidai məktəbinə müdir təyin edilmişdi.
Məktəbin yetirmələri olan Firudin bəy Köçərli, Nəcəf bəy Vəzirov, Səfərəli bəy Vəlibəyov, Həsənəli xan Qaradaği Qori Müəllimlər Seminariyasını bitirərək xalqın maariflənməsində rol oynamışdılar.
Şuşa şəhər məktəbinin müəllimləri Mirzə Həsən bəy Əmirov və Mirzə Aslan bəy Əmirov ana dilinin dərindən mənimsədilməsi üçün zəhmət çəkirdilər. Tacirlər fransızlarla ticarət əlaqələri zamanı tərcüməçilər yetişdirməsi üçün məktəbə əlavə vəsait ödəyirdilər.
Şuşada şəhər məktəbi açılarkən hər şagirddən alınan illik təhsil haqqı 5 manat idisə, bu məbləğ 1876-cı ildə 8, 1878-ci ildə isə 12 manat olmuşdu. Pedaqoji Şuranın qərarı ilə kasıbların təhsil haqqından azad edilməsinə baxmayaraq, şagirdlərin böyük əksəriyyətindən təhsil haqqı alınırdı. Lakin buna baxmayaraq, şəhər məktəbində şagirdlərin sayı ilbəil artırdı. Təsis edildiyi ilk illərdə Şuşa şəhər məktəbində 375 nəfər şagird təhsil alırdı. Bu, Rusiyada dövrünün ən çox şagird kontingenti olan məktəbi idi.
Şuşa şəhər məktəbi əsrin sonlarına doğru mövqeyini itirməyə başladı. Təhsilin keyfiyyəti şəhər ictimaiyyətini razı salmadığından onların təkidi ilə 1881-ci il sentyabrın 20-də Şuşada 6 sinifli realnı məktəbin əsası qoyuldu. Bu məktəbin yetirmələri imtahan verdikdən sonra müəllim kimi fəaliyyətə başlayırdılar.
1928-ci ildə bu məktəb yeddiillik məktəbə çevrildi, 1937-ci ildə isə Şuşa məktəbinə 1 nömrəli şəhər orta məktəbi adı verildi.
2011-ci ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə Şuşa 1 nömrəli tam orta məktəbinin yeni binasının inşasına başlanıldı. 2015-2016-cı dərs ilində məktəbin yeni binası Bakı şəhəri, Yeni Yasamal-2 yaşayış massivində, Ə.Əhmədov küçəsi ünvanında istifadəyə verilib.
192 illik taleyinin təxminən, 30 ilini Bakıda keçirən bu qədim məktəbin yenidən doğma torpağına, əziz Şuşaya dönməsinə çox az qalıb.
Şuşa şəhər məktəbi yenə yaşayacaq, köhnə şöhrətini bərpa edəcək, Azərbaycan mədəniyyətinə nur saçacaq ziyalılar, vətənpərvər gənclər yetişdirəcək.
Xəbər lenti
Hamısına bax
Gündəm
13 Oktyabr 23:46
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 23:45
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 23:36
Dünya
13 Oktyabr 23:12
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 22:53
İqtisadiyyat
13 Oktyabr 22:35
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 22:17
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 21:49
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 21:32
Dünya
13 Oktyabr 21:14
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 20:51
Dünya
13 Oktyabr 20:34
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 20:16
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 19:41
Dünya
13 Oktyabr 19:32
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 19:15
İqtisadiyyat
13 Oktyabr 18:39
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 17:35
Sosial
13 Oktyabr 17:10
Siyasət
13 Oktyabr 17:01
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 16:45
Siyasət
13 Oktyabr 16:27
Analitik
13 Oktyabr 16:24
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 16:08
Siyasət
13 Oktyabr 15:56
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 15:42
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 15:21
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 15:20
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 14:59
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 14:51
Xəbər lenti
13 Oktyabr 14:50
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 14:25
Diaspor
13 Oktyabr 13:48
Dünya
13 Oktyabr 13:38
Sosial
13 Oktyabr 13:03
İqtisadiyyat
13 Oktyabr 13:01
Hadisə
13 Oktyabr 12:54
Dünya
13 Oktyabr 12:54
Gündəm
13 Oktyabr 12:52
Dünya
13 Oktyabr 12:24
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 12:10
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 12:07
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 11:57
Sosial
13 Oktyabr 11:50
Dünya
13 Oktyabr 11:49
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 11:49
İqtisadiyyat
13 Oktyabr 11:37
Dünya
13 Oktyabr 11:20
Hadisə
13 Oktyabr 11:18
Dünya
13 Oktyabr 11:15
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 11:08
YAP xəbərləri
13 Oktyabr 11:07
Dünya
13 Oktyabr 10:56
Dünya
13 Oktyabr 10:51
Dünya
13 Oktyabr 10:30
Dünya
13 Oktyabr 10:18
Hadisə
13 Oktyabr 10:03
Dünya
13 Oktyabr 09:40
Dünya
13 Oktyabr 09:21
Dünya
13 Oktyabr 08:52
Dünya
13 Oktyabr 08:16
Hadisə
13 Oktyabr 03:17
Siyasət
12 Oktyabr 22:13
Maraqlı
12 Oktyabr 21:17
Mədəniyyət
12 Oktyabr 20:29
Dünya
12 Oktyabr 19:44
Analitik
12 Oktyabr 19:05
Siyasət
12 Oktyabr 18:30
Gündəm
12 Oktyabr 17:55
Gündəm
12 Oktyabr 17:36
