Yeni adın mübarək, Türkiyə!

Ana səhifə / Siyasət / Yeni adın mübarək, Türkiyə!

Yeni adın mübarək, Türkiyə!

02.06.2022 [10:15]

Türkiyənin beynəlxalq adı dəyişdirildi - “Turkey” ləğv olunur

Türkiyə adını dəyişən ilk ölkədir?

Günel ABBAS

Türkiyə hökuməti ölkə adının xarici dillərdə yazılışının dəyişdirilməsi ilə bağlı BMT-yə rəsmi müraciət edib. Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlunun məlumatına görə, yeni qərar rəsmi Ankaranın ölkənin beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artırılmasına yönəlmiş addımları çərçivəsində qəbul edilib. O qeyd edib ki, Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın rəhbərliyi ilə ölkənin brendinin nüfuzunu artırmaq üçün başlanılan proses sona çatmaq üzrədir. M.Çavuşoğlu BMT-nin Baş katibinə göndərdiyi məktubla xarici dillərdə adını BMT-də “Türkiye” olaraq qeyd edirik, - deyə vurğulayıb. Beləliklə, bundan sonra Türkiyə (“Türkiye”) adı bütün beynəlxalq forumlarda və əvvəllər müxtəlif etnonimlərin işlədildiyi rəsmi sənədlərdə (Turkey, Turkei, Turquie və s.) kimi istifadə olunacaq.

Türkiyə niyə “Turkey” adlanırdı?

Türkiyənin adının ingiliscə “Turkey” olması ingilis dilinə yaxşı bələd olanlar tərəfindən həmişə qəribə qarşılanıb, hətta bəzi vətəndaşlar bundan narahatlıq duyduqlarını da dilə gətirirdilər. Çünki “turkey” ingiliscə hind toyuğu mənasına gəlir. Dövrünün ən bilikli, ən məlumatlı insanları olan italyanlar, venesiyalılar və genuyalılar “Türməniya”, yəni indiki “Türkiyə” adını qoyduqları halda, “Turkey” sözünün ingiliscəyə necə daxil olduğu mübahisəlidir. Dilçi Mario Pei bu mövzuda nəzəriyyə hazırlayanlardan biridir. Təxminən beş əsr əvvəl Osmanlıların 1453-cü ildə fəth etdiyi İstanbul ticarət mərkəzinə gələn türklər Avropa bazarlarına vəhşi toyuqlar satıb, ingilislər bu toyuğa “hinduşka xoruzu” deyiblər. Onun nəzəriyyəsinə görə, həmin ifadə də məhz bu dövrdən yayılıb.

Uzun müddətdən bəri Türkiyə adının geri qaytarılmasını istəyir və bu istiqamətdə işlər görür. Xaricdə bu adlandırma ilə bağlı zarafatların olduğunu nəzərə alsaq, 80 milyonluq ölkənin adının dəyişməsini tələb etməsi olduqca anlaşılandır. Bəzi mətbuat orqanları Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğanın bütün rəsmi yazışmalarda istifadə ediləcəyini və hökumətin internet saytlarında qəbul ediləcəyini söylədiyi ad dəyişikliyini başqa yönlərə yozurlar. Onlar bunun Amerikada Şükran Günü süfrələrini bəzəyən quşdan uzaqlaşmaq üçün edildiyini iddia edirlər. Ancaq anlamaq lazımdır ki, bu, sadəcə ölkənin artmaqda olan nüfuzunu zədələnməkdən qorumaq yolunda atılmış bir addımdır. Qeyd edək ki, I Dünya müharibəsində məğlubiyyətə uğrayan Osmanlı İmperiyası dağıldıqdan və 1923-cü ildə cümhuriyyət elan edildikdən sonra türklər öz ölkələrini Türkiyə adlandırlar. Hazırda Türkiyəyə qeyri bir adla xitab edilməsi üçün heç bir əsaslı səbəb yoxdur.

Türkiyə adını dəyişən ilk ölkədir?

Təbii ki, həm dünya mətbuatında, həm də Türkiyədə ad dəyişilmə məsələsinə reaksiyalar iki yerə bölünür. Türk lirəsinin dəyər itirməsi, bəzilərində bu ad dəyişikliyinin Ərdoğanın məzənnənin enməsinin qarşısını almaq üçün etdiyini düşünürlər. Ancaq hökumət rəsmiləri Ərdoğanın sosial mediadakı mövqeyini düzgün hesab edir və bu fikirləri dəstəkləyirlər. Çünki onlar əsas səbəbin ölkənin nüfuzu ilə bağlı olduğunu bilirlər.

Bununla yanaşı, Türkiyə adını dəyişən ilk ölkə də deyil. Məsələn, Svazilend 2018-ci ildə rəsmi olaraq Esvatini oldu. Esvatini Svaz dilində “svazların yeri” deməkdir və artıq orada ümumi istifadə olunan addır. 2020-ci ildə ingilis adı “Hollandiya” olan Niderland daha çox tanınan “Holland” adının istifadəsini dayandırdı və qlobal imicini yeniləmək və onun yaratdığı çaşqınlığı aradan qaldırmaq məqsədi ilə rəsmi olaraq ad dəyişikliyi etdi. Rodeziya 1980-ci ildə müstəqillik qazandıqdan sonra Zimbabve oldu. Əvvəllər Britaniya İmperiyası tərəfindən Seylon adlandırılan Şri-Lanka, müstəqillik qazandıqdan 50 il sonra, 2011-ci ildə Seylonla bağlı bütün ad istinadlarını ləğv etdi. Bu məsələ ilə bağlı nümunələr çoxdur. Odur ki, təəccüb doğurası heç nə yoxdur, əksinə sevindirici məqamlar daha çoxdur.

Nəzərə alsaq ki, “Türkiyə” sözü yazılış və tələffüz baxımından fərqlənmir və bu dəyişikliyin arxasında heç bir siyasi dəyişiklik yoxdur, Türkiyənin beynəlxalq aləmdə yeni adının istifadəsinin davam edib-etməyəcəyini zaman göstərəcək. Şübhəsiz ki, yeni ad Türkiyənin beynəlxalq arenada uğurlarının daha da artmasına şərait yaradacaq.

Paylaş:

Baxılıb: 122 dəfə