İrana növbəti çağırış

Ana səhifə / Xarici siyasət / İrana növbəti çağırış

İrana növbəti çağırış

10.06.2022 [10:32]

Aİ və ABŞ rəsmi Tehranı nüvə proqramında əməkdaşlığa dəvət edir

SADİQ

İranın nüvə proqramı ilə bağlı məsələ yenidən gündəmə gəlir. Bununla bağlı uzun müddət davam etmiş Vyana prosesinin ardından tərəflər yenidən razılaşmaq üçün masa arxasına otura bilər. Qeyd edək ki, İranın nüvə sazişində iştirak edən Qərb dövlətləri çərşənbə axşamı MAQATE-nin İdarə Heyətinə qətnamə layihəsi təqdim ediblər. Layihə üç mübahisəli ərazidə uran hissəciklərinin mənşəyinin müəyyənləşdirilməsi barəsindədir. Layihənin irəli sürülmə səbəbi isə İranın apardığı fəaliyyətlə bağlı kifayət qədər məlumat verməməsi olub. Məhz bu baxımdan da, Avropa İttifaqı və ABŞ rəsmi Tehrana müraciət edib. Aİ və ABŞ İran hakimiyyətini elan edilməmiş üç yerdə uran hissəciklərinin mənşəyini aydınlaşdırmaq üçün Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) ilə əməkdaşlıq etməyə çağırıb. Bu barədə çərşənbə günü Aİ və ABŞ-ın beynəlxalq təşkilatlardakı nümayəndə heyətlərinin Vyanada keçirilən MAQATE-nin Rəhbərlər Şurasının iclası zamanı verdikləri bəyanatlarında deyilir. Aİ nümayəndə heyətinin yaydığı bəyanatda bildirilir ki, “Biz İranı dərhal və tam şəkildə MAQATE ilə əməkdaşlığa çağırırıq. Bu, agentliyin İranın nüvə proqramının müstəsna olaraq dinc xarakter daşıdığına dair lazımi təminat verə bilməsi üçün vacibdir”. Bəyanatda o da vurğulanır ki, təşkilat Fransa, Almaniya, Böyük Britaniya, o cümlədən ABŞ-ın təklif etdiyi qətnaməni qətiyyətlə dəstəkləyir və Şuranın digər üzvlərini də həmin sənədi dəstəkləməyə çağırır”.

ABŞ nümayəndə heyətinin bəyanatında da bildirilir ki, İran MAQATE ilə əməkdaşlıq etməlidir”. Bu, agentliyə öz yoxlama və monitorinq fəaliyyətini həyata keçirməsi üçün lazımdır. ABŞ tərəfi bildirib ki, rəsmi Vaşinqton İranla bağlı qətnaməni dəstəkləyir. Qətnamədə rəsmi Tehran öhdəliklərini yerinə yetirmək üçün təcili tədbirlər görməyə çağırılır. “İranın MAQATE-nin zəruri hesab etdiyi bütün məlumat və sənədləri təqdim etməsi mütləqdir. Bu, MAQATE-yə öz məsələlərini aydınlaşdırmaq və həll etməsi üçün gərəklidir”, - deyə bəyanatda bildirilir. ABŞ-ın MAQATE-dəki nümayəndəsi səfir Laura Xolqeyt vurğulayıb ki, qətnamə İranla siyasi qarşıdurmanı gücləndirmək məqsədi daşımır. “Biz belə bir eskalasiyaya can atmırıq,” - deyə diplomat bildirib.

Bu arada rəsmi Tehran da Vaşinqtona nüvə sazişinin bərpası üçün yeni təkliflər paketi təqdim edib. Bunu çərşənbə günü İranın xarici işlər naziri Hüseyn Əmir Abdullahiyan deyib. “Bir neçə gün əvvəl biz yeni siyasi təşəbbüslər paketini təqdim etdik. Qarşı tərəfə açıq şəkildə bildirdik ki, o, iki yoldan birini seçə bilər. Biz siyasət və diplomatiya yoluna üstünlük veririk”, - deyə nazir nüvə sazişinin bərpası üzrə danışıqlarda mövcud vəziyyəti şərh edərkən bildirib.

Diplomatın fikrincə, bu gün xarici siyasətdə ən aktual məsələlərdən biri İran və 4+1 qrupu (Rusiya, Çin, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya) arasında birbaşa, eləcə də ABŞ-ın Tehrana yönəlik sanksiyalarının aradan qaldırılmasına yönəlmiş danışıqlardır. “Bu istiqamətdə bizim hökumətimiz güclü və davamlı razılaşma əldə etmək əzmindədir”, - deyə o, əlavə edib.

ABŞ-ın İran üzrə xüsusi nümayəndəsi Robert Melli isə mayın 25-də bildirmişdi ki, İranla nüvə sazişinin müddəalarına tam əməl olunmasına qayıtmaq mövzusunda aparılacaq danışıqların uğursuzluqla nəticələnməsi ehtimalı böyükdür.

Xatırladaq ki, BMT Təhlükəsizlik Şurasının daimi beşliyi və Almaniya (beş+bir qrupu) 2015-ci ildə İranın nüvə inkişafı ilə bağlı böhranı həll etmək üçün Birgə Hərtərəfli Fəaliyyət Planı (JCPOA) imzalayıblar. ABŞ-ın keçmiş prezidenti Donald Tramp 2018-ci ildə bu sazişdən çıxmaq qərarına gəlib. Hazırkı Amerika lideri Co Bayden isə dəfələrlə Vaşinqtonun Tehranın nüvə sazişinə qayıtmasının mümkünlüyünü vurğulayıb. Rusiya, Böyük Britaniya, Almaniya, Çin, ABŞ və Fransa keçən ilin aprelindən JCPOA-nı orijinal formada bərpa etmək üçün Vyanada İranla danışıqlar aparır. Siyasi mütəxəssislərin fikrincə, Rusiyanın beynəlxalq miqyasda təcrid olunması və tətbiq olunan sanksiyaların miqyası Vaşinqton ilə İran arasında yaxınlaşmanı təmin edə bilər. Hətta bununla bağlı siyasi bəyanatlar da səsləndirilir. Amma Vyana danışıqlarının uğursuzluqla nəticələnməsi danışıqlar fazasını yarıda kəsmişdi. ABŞ ilə İran arasındakı münasibətlərin tənzimlənməməsində əsas problemlər isə qarşılıqlı tələblərin irəli sürülməsi, mövqelərdə kompromisin əldə olunmamasıdır.

Paylaş:

Baxılıb: 165 dəfə