İranda Konstitusiya dəyişiklikləri

Ana səhifə / Xarici siyasət / İranda Konstitusiya dəyişiklikləri

İranda Konstitusiya dəyişiklikləri

06.12.2022 [10:56]

Hakimiyyət hansı islahatlara hazırdır?

İran rejimi ölkədə baş verən kəskin etirazların qarşısında geri çəkilməyə başlayıb. Dövlət rəsmiləri əxlaq polisinin ləğvinin ardından indi də ölkə Konstitusiyasında dəyişikliklərin mümkünlüyünü irəli sürürlər.

Belə ki, İran prezidenti İbrahim Rəisi ölkədə davam edən etirazlar fonunda ölkənin 1979-cu ildə qəbul edilmiş konstitusiyasının bəzi maddələrinin dəyişdirilməsinin mümkünlüyünü bildirib. Bu barədə “Al Hadas” telekanalı məlumat yayıb. Rəisi İranın Konstitusiya Günü münasibətilə dövlət televiziyasında çıxışı zamanı bildirib ki, Konstitusiyada heç bir çıxılmaz vəziyyət yoxdur: “Onun təşkili, hazırlanması və yekunlaşdırılması Konstitusiyanın həyata keçirilməsində, ölkənin işlərinin idarə olunmasında istənilən çıxılmaz vəziyyətlə üzləşəcək şəkildə həyata keçirilib. Zərurət yarandıqda Konstitusiyanın tətbiqi, üsul və mexanizmləri mütləq dəyişdirilə və təkmilləşdirilə bilər”.

Qeyd edək ki, İran konstitusiyası 1979-cu il dekabrın 3-də referendumla qəbul edilib. Konstitusiya həmin dövrdə də bir sıra qarşıdurmalara səbəb olub. Bu səbəbdən də Konstitusiya layihəsi ilə bağlı müzakirələr aprel ayından dekabra qədər davam edib. Həmin dövrdə İranın baş naziri olan Mehdi Bazarqanın başçılıq etdiyi müvəqqəti hökumətin təsdiqlədiyi ilk layihə İslam İnqilabı Şurasında təsdiq olunmamışdı. Belə ki, Konstitusiyada şəriət qanunları ilə bağlı xeyli sərt məsələlər yer alırdı ki, bu da gələcəkdə yaranacaq problemlərin əsasını təşkil edirdi. İran Konstitusiyasının yekun mətni 15 noyabr 1979-cu ildə tərtib edildi və həmin vaxtda Konstitusiya üzrə Ekspertlər Şurasının heç də hamısı bu müddəalarla razı olmadı. Şura nümayəndələrinin yalnız üçdə ikisi bu layihəni təsdiq etdi. Beləliklə, İran Konstitusiyası heç də hər kəsin “ürəyincə” olmadı.

İndiki halda isə, İranda baş verən etirazlar artıq Konstitusiyanın da dəyişməsini aktuallaşdırır. Etirazçılarla məhz bu yolla razılaşmaya gəlmək istəyən İran hakimiyyəti “islahatlar” mənzərəsi yaratmağa çalışır.

Məsələ ilə bağlı fikirlərini “Yeni Azərbaycan”la bölüşən politoloq İlqar Vəlizadə bildirib ki, İran Konstitusiyasında dəyişikliklərin mümkünlüyü ilə bağlı açıqlamalar etirazçıların tələblərindən və qətiyyətindən irəli gəlir. Onun sözlərinə görə, hakimiyyət bu qətiyyətin qarşısında irəli sürülən tələblərlə razılaşmalıdır: “Ehtimal etmək olar ki, nəzərdə tutulan dəyişikliklər, əsasən, hicabla bağlı olacaq. Eyni zamanda, digər fundamental dəyişikliklər də ola bilər ki, bu da özündə insan hüquq və azadlıqlarının genişlənməsini tanıdacaq. Etirazçı kütlə Konstitusiyadakı sərt qanunlara, hətta orada yer alan sərt ifadələrə qarşı tələblər irəli sürür. Hələlik dəyişikliklərin nələri əks etdirəcəyi ilə bağlı qəti və tam fikir söyləmək mümkün deyil. Bütün hallarda rejim artıq islahatlara start verir. Bu isə onu göstərir ki, İran rejimi nümayişçiləri gec də olsa, müəyyən dərəcədə eşidib. Amma bu islahatlar gecikmiş islahatlardır. Əslində, proseslər daha ciddi tələblərlə müşayiət olunur. Məsələn, nümayişçilərin əsas tələbi İrandakı siyasi quruluşu dəyişməkdir. İndiki halda İran hakimiyyəti buna hazırdırmı? Eyni zamanda, hazırkı islahatlar buna gətirib çıxara biləcəkmi? Bu ritorik suallardır və cavabları da bəllidir. İran buna hazır deyil. İran hakimiyyəti isə irimiqyaslı islahatlarla razılaşmır. Bu amil isə nümayişlərin daha geniş şəkildə davam edəcəyindən xəbər verir”.

SADİQ

Paylaş:

Baxılıb: 130 dəfə